گواهی انحصار وراثت چیست ؟

بر اساس قانون امور حسبی : 

1 - هر گاه شخصی فوت نماید ، هر یک از ورّاث متوفّی یا سایر اشخاص ذی نفع  می توانند با مراجعه به دادگاه محل اقامت متوفّی ، تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت را بنمایند .

2 - طلبکار می تواند در مقام وصول طلب خود به عنوان ذی نفع ، با ارائه مدارک لازم ، دادخواست گواهی حصر وراثت به دادگاه تقدیم نماید . 

3 - تکمیل پرونده به عهده خواهان یا وکیل او می باشد . برای صدور گواهی حصر وراثت ، مشخّصات دقیق ورّاث ضروری است . مدارک مربوط به این مشخّصات باید توسّط دادخواست دهنده به دادگاه ارائه شود . 

4 - چنانچه متقاضی گواهی حصر وراثت قادر به تهیّه اسناد سجلّی سایر ورّاث نباشد ، یا سایر ورّاث به جهت اختلافات ، از دادن اسناد سجلّی خود امتناع نمایند ، متقاضی می تواند از دادگاه درخواست گواهی به منظور مراجعه به اداره ثبت احوال و اخذ اسناد مورد نیاز را بنماید . در این صورت ، دادگاه مکلّف به اعطاء گواهی و اداره ثبت احوال نیز مکلّف به دادن رونوشت اسناد سجلّی به دادگاه می باشند .

چگونگی تقسیم اموال متوفّی بین ورّاث

1 - درخواست تقسیم ترکه ، باید به طرفیت ورثه ، که به نحو مشاع در آن مالک هستند اقامه شود . در صورتی که بعضی از ورثه طرف قرار گیرد ، درخواست تقسیم ترکه قابل استماع  نخواهد بود .

2 - نسبت به درخواست تقسیم ، مرور زمان جاری نیست . و کسانی که ذی حق در درخواست تقسیم هستند ، همه وقت می توانند این درخواست را بنمایند .

3 - هر یک از ورثه پس از تقسیم ، مالک مستقل سهم خود خواهد بود و هر تصرّفی که بخواهد می نماید و به حصّه دیگران حقّی ندارد .

4 - در صورتی که تمام  ورثه و اشخاصی که در ترکه شرکت دارند حاضر و رشید باشند ، به هر نحوی که بخواهند می توانند ترکه را مابین خود تقسیم نمایند . ولی اگر مابین آنها محجور( مثل صغیر ) یا غائب باشد ، تقسیم ترکه به توسط نمایندگان آنها در دادگاه به عمل می آید .( و این به جهت حفظ حقوق محجورین و غائب است )

5 -  در صورتی که ورثه تراضی در بهای اموال غیر منقول ننمایند ، اموال نامبرده باید توسط کارشناس ارزیابی شود .

6 - در صورتی که مال اعم از منقول و غیر منقول قابل تقسیم و تعدیل نباشد ، ممکن است فروخته شده و بهای آن تقسیم شود .  

7 - در صورتی که بعضی از ورثه مدیون متوفّی باشند ، ممکن است دین را در سهم خود مدیون قرارداد .

8 - هر گاه یکی از ورثه ، غائب یا محجور باشد ، برای غائب و محجور ، امین یا قیّم معیّن و پس از آن تقسیم به عمل می آید.

9 - دیه در حکم ماترک مقتول است و مطابق قانون ، بین ورثه تقسیم خواهد شد . 

   @juristic_lawyer                                                                                                                          

تنفیذ یا عدم تنفیذ وصیّت نامه عادی

1 - مطابق ماده 276 قانون امور حسبی ، اگر وصیّت نامه به یکی از اقسام سه گانه وصیّت ، یعنی رسمی ، خود نوشت و یا سرّی تنظیم نشده باشد ، در دادگاهها قابل پذیرش نیست . مگر آنکه اشخاص ذینفع در ترکه به صحّت وصیّت اقرار نمایند . رای وحدت رویّه هیئت عمومی دیوانعالی کشور به شماره 54 مورخ 1351/10/13 نیز حتّی تنفیذ  بعضی از ورّاث را نسبت به سهم آنها پذیرفته است . چنانچه همه ورثه آن را قبول و تنفیذ کرده اند ، باید به آن عمل کرد .

2 - رای وحدت رویه شماره 54 مورخ 1351/10/13 : " نظر به این که از ماده 291 قانون امور حسبی که پذیرفته شدن وصیّت نامه عادی را مشروط به تصدیق اشخاص ذینفع در ترکه دانسته است ، لزوم تائید کلیّه ورثه استفاده نمی شود و عدم تصدیق بعضی از ورّاث ، مانع نفوذ و اِعمال وصیّت در سهم ورّاثی که آن را قبول کرده اند نمی باشد و ماده 832 قانون مدنی نیز مویّد این معنی است . و بر طبق مواد 1275 و 1278 قانون مدنی اقرار هر کس نسبت به خود آن شخص نافذ و موثّر است  وملزم به اقرار خود خواهد بود . بنابر این وصیّت نامه عادی در سهم ورّاثی که آن را تصدیق کرده اند نافذ می باشد . " 

وصیّت نامه ، آثار و شرائط آن

همانگونه که در پست قبلی گفته شد ، وصیّت نامه مطابق قانون بر سه قسم است . اینک شرائط و آثار وصیّت نامه به تفکیک بیان می شود .

1 - هر وصیّتی که به ترتیب ذکر شده ( یعنی رسمی ، خود نوشت و سرّی ) واقع نشده باشد ، در مراجع رسمی پذیرفته نیست . مگر این که اشخاص ذینفع در ترکه ، ( ترکه = اموال بجا مانده از موصی یا متوفّی را میگویند ) به صحّت وصیّت اقرار نمایند .

2 - وصیّت نامه وقتی معتبر است که تمام آن موجود باشد وادّعاء فقدان وصیّت نامه اعم ازاین که این دعوی نسبت به تمام وصیّت نامه یا قسمتی از آن باشد  قابل  پذیرش نیست .

3 - کسی که سواد ندارد ، نمی تواند به ترتیب سرّی وصیّت نماید .

4 - وصیّت نامه سرّی را موصی همه وقت می تواند استرداد نماید .

5 - در خصوص استرداد وصیّت نامه سرّی از اداره ثبت ، اداره حقوقی قوه قضائیه نظریه ای را به شماره 7/6598 مورخ 1352/11/28 به این شرح صادر کرده است : " صِرف استرداد وصیّت نامه سرّی از اداره ثبت ، انصراف موصی از وصیّت نیست و فقط سالب عنوان سرّی بودن وصیّت است . ولی اگر وصیّت نامه مزبور  واجد شرائط قانونی وصیّت نامه خود نوشت باشد ، با این عنوان معتبر است . مگر این که موصی از وصیّت خود عدول کرده باشد . "

6 - ایرانیان مقیم خارج از کشور دقّت بفرمایند که :

وصیّت نامه تنظیم شده در کنسولگری، جزء اسناد رسمی محسوب نمی گردد؛ ولی از نظر این که تمام آن بر طبق گواهی معاون کنسولگری ایران به خط موصی ( وصیّت کننده ) نوشته شده و دارای تاریخ و امضاء او می باشد ، به موجب ماده 278 قانون امور حسبی ، خود نوشت محسوب می شود . 

و همچنین تسجیل ( مسجّل کردن ) یا گواهی وصیّت نامه خودنوشت از طرف کنسولگری های ایران بلا مانع است . اما در صورت وقوع اختلاف ورثه ذینفع در ترکه ، احراز صحّت وصیّت و تنفیذ یا عدم تنفیذ وصیّت نامه ، در صلاحیت دادگاههای ایران است . 

      @juristic_lawyer                                                                                 

وصیّت نامه و انواع آن

یکی از موضوعات مورد ابتلاء جامعه امروز که بسیاری از خانواده ها در گیر آن هستند و بعد از فوت متوفّی ، بر سر صحّت و درستی و یا جعلی بودن یا نبودن و یا اینکه آیا واقعا امضاء و اثر انگشت متعلّق به آن شخص( شخص متوفّی ) می باشد یا خیر، و ورّاث هم اختلافات شدیدی در این زمینه پیدا می کنند ، موضوع وصیّت نامه است .

مطابق مواد متعدّد قانون امور حسبی راجع به وصیّت ، که از ماده  276  شروع  و تا ماده  299  پایان می یابد ، وصیّت نامه ممکن است به طور رسمی  یا  خود نوشت  و یا سرّی  تنظیم شود .

وصیّت نامه رسمی ، وصیّت نامه ای است که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می گردد و اعتبار آن همانند دیگر اسناد  تنظیم شده در دفتر اسناد رسمی است .

وصیّت نامه خودنوشت ، وصیّت نامه ای است که توسط خود موصی (موصی = کسی که وصیت میکند ) تنظیم می گردد . و در صورتی معتبر است که تمام آن به خط موصی نوشته شده و دارای تاریخِ روز ، ماه ، و سال به خط موصی بوده و به امضاء او رسیده باشد .

وصیّت نامه سرّی ، وصیّت نامه ای است که ممکن است به خط موصی یا به خط  دیگری باشد  ولی در هر صورت ، باید به امضاء موصی برسد و در اداره ثبت اقامتگاه موصی ، به ترتیب سرّی به امانت گذارده شود .

وصیّت نامه ای که به این سه شکل تنظیم نگردد ، وصیّت نامه عادی است . که در پست بعدی به تفکیک ، همه آنها بررسی و بیان خواهد شد .  

تقسیم ترکه

در صورتی که ورثه متعدّد باشند ، هر یک از آنها می توانند از دادگاه درخواست تقسیم سهم خود را از سهم سایر ورثه بخواهند.

هدف از تقسیم ترکه این است که سهم هروارث از ماترک متوفی تعیین و به وی تسلیم شود تا مالکیت مشاعی به مالکیت مستقل و اختصاصی تبدیل شود . بنابر این ، ورثه میتوانند به هر ترتیبی که مورد موافقت آنان باشد ترکه را تقسیم نمایند .

در دعوی تقسیم ترکه ، دادگاه وفق مقرّرات راجع به ارث ، ترکه را تقسیم و چنانچه هر یک از ورّاث یا دیگران نسبت به ماترک ادّعائی داشته باشند ، باید دعوی جداگانه ای به دادگاه صالح تقدیم کنند .

با توجه به ماده 300 قانون امور حسبی و ماده 589 قانون مدنی ، دادگاه باید به در خواست ورثه در خصوص تقسیم ماترک رسیدگی نموده و چنانچه ملک قابل تقسیم باشد نسبت به تقسیم آن اقدام نماید و در غیر این صورت (یعنی اگر ملک قابل تقسیم نباشد ) حسب درخواست متقاضی ، طبق ماده 9 آئین نامه افراز و فروش املاک  مشاع مصوب 1358 دستور فروش ملک را صادر و پس از فروش ، سهم ورّاث را پرداخت می نماید .